Segman Nedir ?
Arabalarda ve uçaklarda kullanılan, özellikle çelik alaşımdan üretilen önemli bir makine elemanı olarak bilinir. Boşluğu olan bir yüzüğe de benzetilebilir. İngilizce bir terim olarak ifade edilirse piston ring olarak belirtilebilir. Yüksek sıcaklıkta pistonların genleşerek sıkışmasını önler. Sıkışıklığı önlemek için piston başında boşluk bulunur. Bundan dolayı piston başlarına takılan segmanlar, dört zamanlı oluşumlarda önemli görevi üstlenirler.
Ne İşe Yarar? Nerelerde Kullanılır?
Genellikle piston başlarında bulunan segmanlar, belli bir basınç uygulayarak zaman oluşumuna katkı sağlar. Emme zamanında piston üst bölgede ölü noktadan alt ölü noktaya indiği zaman, kerterde bulunan havanın yanma odasına geçmesini önlemiş olur. Silindirde vakum oluşmasını sağlayarak emme zamanında karışımın silindire dolmasında etkilidir.
Sıkıştırma esnasında piston, alt noktadan üst ölü noktasına çıktığında silindirde bulunan karışım kartere kaçmasını önler. Yanma odasında bu sayede sıkışma sağlanır. Yanmış olan gazları sızdırmadan, piston başına etki yapmasını sağlar. Böylelikle motordan ne yüksek verim sağlanmış olur. Bunun yanı sıra egzoz zamanında yanan gazların kartere sızması da önlenmiş olar. Bu sayede motor yağının özelliği bozulmaz.
Silindir yüzeyinde mevcut olan fazla yağı sıyırarak, piston ile silindir arasında inci bir yağ filmi oluşturur. Silindirlerin yağlanması sağlanır. Bunun yanı sıra motorun da yağ yakması önlenmiş olur. Segmanlar piston başında mevcut olan yüksek ısıyı, silindir ile soğutma suyuna iletme yolu ile pistonların soğumasını da sağlamış olur.
Segman Malzemeleri Nelerdir ?
Çelik alaşımlardan oluşan segmanlarda kullanılan malzemeler, sürtünme yüzeyi oluşturur. Motorda ortaya çıkan yüksek sıcaklığa ve yüksek basınca dayanıklı olup, esnekliklerini uzun zaman boyunca kaybetmez. Aşınmayı önlemek, segmanların iyi bir şekilde yağlanmasını sağlamak ve segmanların alışma zamanını kısaltmak adına yüzeyleri cadmium, kalay, demir oksit, krom, nikel ve mağnetik oksit ile kaplanmıştır.
Segmanın Özellikleri
Segmanların ve silindir cidarların ilk kullanımda yüzeyleri düzgün değildir. Birbirlerine uymaz. Alıştırmalar yetersiz kalır. Kaplama malzemeleri ilk alıştırmada kolay bir şekilde aşınması ile motorun ilk alıştırma süresi azaltılmış olur. Segmanların kaplama malzemeleri yağlama yağını ilk aşamada iyi tutmasından dolayı segman ve silindirler iyi bir şekilde yağlanmış olur.
Ateş segmanı olarak adlandırılan birinci kompresyon segmanı krom ve molibden kaplı olması nedeni ile yüksek sıcaklığa dayanıklıdır. Silindirlerde daha az aşınma sağlar. Yaylanarak silindire basınç sağlaması için ve pistonda bulunan yuvalara kolayca sökülüp takılmaları için belli bir noktadan kesilir.
Segmanlar pistonlardaki yuvalarda, silindir içerisinde belli bir ağız aralığı ile silindir yüzeyine uygun bir basınç ile temas etmesi şarttır. Çevre basıncın gereğinden az olması durumunda, segmanlara görevini tam olarak yerine getiremez. Silindir cidarlarındaki yağlar gereği kadar sıyrılamaz. Aksi durumunda segmanların çevre basıncı fazla olursa, segman ve silindirlerin yağsız kalmasından dolayı fazla aşınma meydana gelir. Fazla aşınma motorda güç kaybına neden olur. Segmanlar genellikle, ağızları düz, eğik, bindirmeli ve sızdırmaz ağızlı olarak dört şekilde yapılmaktadır. Günümüzde ise seri yapımda kolaylık sağlanması açısından segmanlar düz ağızlı olarak yapılmaktadır.
Pistondaki yuvalarına takılan segmanlar, silindirlere takılan pistonlar segman ağız aralıklarına takılırken piston çevresine eşit aralık kalacak şekilde dağıtılır. Motorun çalışması esnasında bu aralıklara yağ dolar. Tam dolum sağlanması halinde sızdırmazlık da sağlanmış olur.
Segmanlar normal şartlar altında yuvaları içine eşit aralıklar ile dönerek çalışırlar. Her hangi bir nedenden dolayı ağız aralıklarında bir sorun ortaya çıkarsa motorun kompresyon kaçırmasına sebep olur. Bu durumda yağ yakma ortaya çıkar.
